Lelystad

De Aziatische hoornaar

Beste leden van Groei & Bloei.

We willen graag zo veel mogelijk mensen informeren over de Aziatische hoornaar, zodat vele deze exoot leren herkennen en waarnemingen kunnen melden in de toekomst. Dit om de toename van Aziatische hoornaar nesten zoveel mogelijk te beperken. Hier delen we algemene informatie over de Aziatische hoornaar. Wat wij als vrijwilligers doen binnen de AH taskforce om deze snelle groei van nesten in Nederland tegen te gaan, daar kom ik graag meer over vertellen op 4 februari 2025 tijdens de ALV van Groei & Bloei in Lelystad.

Figuur 1. Verspreiding van de Aziatische hoornaar in 2024 (Quentin Rome / MNHN, 2024). Rode stip: eerste nest; Oranje: gebieden gekoloniseerd in 2023; Groen: gebieden gekoloniseerd voor 2023; Bruin: gebieden waarin niet langer aanwezig; Wit: gebieden waarin nog niet waargenomen.

Aziatische hoornaar- een invasieve exoot

De Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithorax) is een invasieve exotische wesp die afkomstig is uit Zuidoost-Azië. De soort is per ongeluk in Europa geïntroduceerd, waarschijnlijk via een zending aardewerk uit China, in 2004 (Villemant et al., 2006). Sindsdien heeft de Aziatische hoornaar zich snel verspreid over verschillende Europese landen, waaronder Frankrijk, Spanje, Portugal, Italië, België, Nederland, Duitsland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk (zie Figuur 1).
In 2017 werd het eerste nest in Nederland op Schouwen-Duiveland aangetroffen (Smit et al., 2017). In de jaren daarna hebben ze zich steeds verder kunnen verspreiden richting het noorden van Nederland.

Op de Aziatische hoornaar (een Unilijst-soort sinds 2016) is Artikel 19 van de Europese Invasieve Exotenverordening (EU-verordening 1143/2014) van kracht. Dit betekent dat Nederland verplicht is om doeltreffende maatregelen te nemen om de soort op eigen grondgebied te beheersen. De provincies in Nederland dragen hiervoor de verantwoordelijkheid.

Schade door de Aziatische hoornaar

De Aziatische hoornaar kan mogelijk schade veroorzaken aan ecosystemen en de biodiversiteit, de fruitteelt, imkerij en volksgezondheid. In Tabel 1 is dit geïllustreerd aan de hand van een aantal effecten van de soort.

Tabel 1. Potentieel schadelijke eigenschappen van de Aziatische hoornaar en bekende effecten van deze.

Biodiversiteit

  • Eén nest Aziatische hoornaars consumeert gemiddeld 11,32 kg insecten, bijna 100.000, beestjes per seizoen. Waarvan gemiddeld

    • 38,1% honingbijen,

    • 29,9% vliegen,

    • 19,7% sociale wespen en de overige

    • 12,3% legio verschillende soorten

(Rome et al., 2021).

  • Nestdichtheden kunnen oplopen tot wel 14 á 17 nesten per km2 (Gabín-García et al., 2021)

  • Mogelijke voedselconcurrentie met inheemse insecteneters

  • Aanwezigheid van Aziatische hoornaars verstoort gedrag van bestuivers met minder goede bestuiving als gevolg
    (Rojas‐Nossa & Calviño‐Cancela, 2020b)

 

Volksgezondheid

  • Aziatische hoornaars vertonen een bijzonder defensieve reactie binnen een straal van 3 meter vanaf het nest (Choi, 2021); dit kan problemen veroorzaken bij nesten in de publieke ruimte en voor groenwerkers nesten in het groen kunnen aantreffen tijdens hun werk

  • Het gif van de Aziatische hoornaar werkt tevens als alarmferomoon, wat kan leiden tot talrijke steken (Cheng et al., 2016).

  • Anafylactische schok door steken wordt gezien als een groeiend probleem in Spanje
    (Vidal, 2021; Vidal et al., 2021).

  • Naast steken projecteert de Aziatische hoornaar een vloeistof richting de ogen waarvan bekend is dat deze voor irritatie en langdurige pijnklachten kan zorgen.

 

Fruitteelt

  • Fruitschade aan vooral druiven, appels en peren

  • Mogelijke verstoring bij de oogst

  • Minder goede bestuiving

(Nave et al., 2024)

Imkerij

  • Stress en verzwakking van bijenvolken
    (Réquier et al., 2018)

  • Mogelijk jaarlijks tot 29,2% landelijk verlies van bijenvolken (Réquier et al., 2023b)

  • Mogelijk verminderde honingopbrengsten

 

Herkenning van de Aziatische hoornaar

De Aziatische hoornaar is opvallend groter dan een limonadewesp en meet tussen de 1,7 en 3,2 cm. Ze is duidelijk te herkennen aan haar volledig zwarte borststuk, zwart poten met geel uiteinde en geeloranje band achter op haar overwegend zwarte achterlijf.

De Aziatische hoornaar wordt veel verward met de inheemse Europese hoornaar (Vespa crabro) en de stadsreus (Volucella zonaria). De Europese hoornaar heeft een roodzwart borststuk, rode poten en een overwegend geel achterlijf. De Aziatische hoornaar is gemiddeld iets kleiner dan de Europese hoornaar die tussen de 1,8 en 3,5 cm meet. De stadsreus is de grootste zweefvlieg die in Nederland voorkomt en meet tussen de 1,8 en 2,2 cm. Deze vlieg lijkt in kleurpatroon veel lijkt op de Europese hoornaar en wordt ook wel de hoornaarzweefvlieg genoemd. In tegenstelling tot hoornaars heeft de stadreus piepkleine antennes.
 

Figuur 2. zie onderaan document

Wat kunt u als een vereniging Groei en Bloei/inwoner van Lelystad?

Hoewel de bestrijding van de Aziatische hoornaar een verantwoordelijkheid is van de provincies, kunnen alle inwoners van Nederland de Aziatische hoornaar signaleren en melden bij waarnemingen.nl.

Hierna komen vrijwilligers in actie bij AH taskforce. Wat wij doen daar komen ik graag over vertellen op 4 februari 2025 tijdens de ALV van Groei en Bloei in Lelystad.

Meer informatie over de Aziatische hoornaar kunt u in onderstaande bronnen vinden:

Deze informatie komt voornamelijk van Leontine Uijthof, één van de oprichters van de AH taskforce binnen Nederland en nog veel meer. Zelf ben ik pas sinds september 2024 actief bij AH taskforce. De ontwikkelingen voor het opsporen van Aziatische hoornaar nesten gaan heel snel. We helpen elkaar en leren veel van elkaar binnen AH taskforce. Hier vertel ik graag meer over tijdens jullie ALV van Groei & Bloei. In Lelystad zijn er afgelopen jaar 4 nesten van de Aziatische hoornaar verwijderd door gespecialiseerde ongediertebestrijders.

 

Met vriendelijke groet,

Hella Aberson

Secretaris NBV Oost Flevoland (Nederlandse Bijenhoudersvereniging)

Ambassadeur biodiversiteit NBV en actief binnen AH taskforce Flevoland

bijenvereniging@gmail.com

KvK 40061315

Lelystad – Nederlandse Bijenhouders Vereniging

 

Referenties

Brouard, R. (2024). Impact sur l’entomofaune d’un piégeage de printemps « responsable » de fondatrices de Vespa velutina. No 1119 de L’Abeille de France et l’Apicuteur

Cheng, Y., Wen, P., Dong, S., Tan, K., & Nieh, J. C. (2017). Poison and alarm: the Asian hornet Vespa velutina uses sting venom volatiles as an alarm pheromone. Journal of Experimental Biology, 220(4), 645–651.

Choi, M. B. (2021). Defensive behavior of the invasive alien hornet Vespa velutina nigrithorax against potential human aggressors. Entomological Research, 51(4), 186–195.

Gabín-García, L. B., Bartolomé, C., Guerra-Tort, C., Rojas‐Nossa, S. V., Llovo, J., & Maside, X. (2021). Identification of pathogens in the invasive hornet Vespa velutina and in native Hymenoptera (Apidae, Vespidae) from SW-Europe. Scientific Reports, 11(1).

Nave A., Godinho J., Fernandes J., Garcia A.I., Ferreira Golpe M.A. and M. Branco, 2024. Vespa velutina: a menace for Western Iberian fruit production, Cogent Food & Agriculture 10:1, 2313679

Réquier, F., Fournier, A., Pointeau, S., Rome, Q., & Courchamp, F. (2023b). Economic costs of the invasive yellow-legged hornet on honey bees. Science of The Total Environment, 898, 165576.

Réquier, F., Rome, Q., Chiron, G., Decante, D., Marion, S., Ménard, M., Müller, F., Villemant, C., & Henry, M. (2018). Predation of the invasive Asian hornet affects foraging activity and survival probability of honey bees in Western Europe. Journal of Pest Science, 92(2), 567–578.

Rojas‐Nossa, S. V., & Calviño‐Cancela, M. (2020b). The invasive hornet vespa velutina affects pollination of a wild plant through changes in abundance and behaviour of floral visitors. Biological Invasions, 22(8), 2609–2618.

Rome, Q., Perrard, A., Müller, F., Fontaine, C., Quilès, A., Zuccon, D., & Villemant, C. (2021). Not just honeybees: predatory habits ofVespa velutina(Hymenoptera: Vespidae) in France. Annales de La SociActAc Entomologique de France: International Journal Of Entomology, 57(1), 1–11.

Smit, J., R. van de roer, R. Fontein & A.H. de Wilde 2017. Eerste vondst van de Aziatische hoornaar Vespa velutina nigrithorax in Nederland (Hymenoptera: Vespidae). - Nederlandse Faunistische Mededelingen 49: 1-10.

Vidal, C. (2021). The Asian wasp Vespa velutina nigrithorax : Entomological and allergological characteristics. Clinical & Experimental Allergy, 52(4), 489–498.

Vidal, C., Armisén, M., Monsalve, R., González-Vidal, T., Lojo, S., López-Freire, S., Méndez, P., Rodríguez, V., Romero, L., Galán, A., & González-Quintela, A. (2021). Anaphylaxis to Vespa velutina nigrithorax: Pattern of Sensitization for an Emerging Problem in Western Countries. Journal of investigational allergology & clinical immunology, 31(3), 228–235.

Villemant, C., Haxaire, J., Streito, J. 2006a. Premier bilan de l’invasion de Vespa velutina lepeletier en France (Hymenoptera, Vespidae). Bulletin de la Société entomologique de France, 111(4): 535.

 

Figuur 2. De Aziatische hoornaar, Europese hoornaar en stadsreus. Een euromunt is voor schaal weergegeven. Foto euromunt: Mark Morgan. Andere foto's: Quentin Rome / MNHN.